ปากแห้ง เพราะอะไร??

ปากแห้งในที่นี้ หมายถึง ริมฝีปาก และภายในบริเวณ ช่องปากทั้งหมด แห้งหรือไม่มี น้ำลายอาจจะ เกิดขึ้นเพียง ชั่วครั้งชั่วคราว อาจเป็นอยู่นาน หรือตลอดไปก็ได้

ผู้ที่อยู่ในสภาวะปากแห้งจะพบว่าฟันผุได้ง่าย โดยเฉพาะบริเวณคอฟันเพราะไม่มีน้ำหรือน้ำลาย มาชะล้างคราบอาหารออกจากผิวฟัน นอกจากนี้ยังไม่มีน้ำ ที่จะมาลดความเจือจางของกรดที่เกิดขึ้นใช่องปากทั้งจากอาหารที่รับประทาน และกรดที่เกิดจากการย่อยแป้งและน้ำตาลของเชื้อแบคทีเรีย ในช่องปากจึงมีภาวะความเป็นกรดสูง ซึ่งเมื่อเกิดอยู่เป็นเวลานาน จะทำให้ฟันผุได้


นอกจากนั้นภาวะปากแห้งยังทำให้เกิดเหงือกอักเสบได้ เนื่องจากขณะไม่มีน้ำลาย ทำให้สภาพในช่องปากเปลี่ยนไป เซลล์ที่อยู่บริเวณผิวของเนื้อเยื่อเหงือกจะตาย ทำให้เกิดการอักเสบได้

ภาวะปากแห้ง นอกจากทำให้ฟันผุและเหงือกอักเสบแล้ว ยังทำให้มีกลิ่นปากอีกด้วย เพราะไม่มีน้ำลายมาชะล้างคราบอาหาร และของเสียที่เชื้อแบคทีเรียย่อยแล้ว จึงเกิดการหมักหมมทำให้บูดเน่า จึงมีกลิ่นปากได้ ภาวะปากแห้งนี้ถ้าเป็นมาก ผู้ป่วยอาจมีอาการปวดแสบปวดร้อนเยื่อบุในช่องปากได้ นอกจากนี้ทำให้เกิดแผลในช่องปากได้ง่าย จากการเสียดสีเพราะไม่มีน้ำลายเป็นตัวหล่อลื่น

สาเหตุ ที่ทำให้เกิดปากแห้งมีหลายสาเหตุที่พบได้บ่อยๆ เช่น การขาดน้ำ ผู้ที่ดื่มน้ำน้อยหรืออยู่ในสภาวะบางอย่างที่ดื่มน้ำไม่ได้ เช่น ผู้ที่พูดอยู่เป็นเวลานาน ผู้ที่ท้องเสียมาก ร่างกายขาดน้ำ ผู้ที่ออกกำลังกายเสียเหงื่อออกมาก หรือมีไข้ปากจะแห้งได้ ดังนั้นผู้ที่รู้ตัวว่า ปากแห้งบ่อยๆ ควรแก้ไขด้วยการจิบน้ำบ่อยๆ ก็จะหายจากสภาวะปากแห้งได้

การรับประทานยาบางชนิด เช่น ยาแก้ไข้หวัด ยาลดน้ำมูก จะลดการไหลของน้ำลายลงไปด้วย จะทำให้ปากและคอแห้งในช่วงที่รับประทานยาอยู่ และอาการปากแห้งจะหายไปเมื่อหยุดยา ยาจำพวกที่ไปกดประสาทต่างๆ ก็จะไปลดการไหลของน้ำลายได้เช่นกัน ดังนั้นท่านที่รับประทานยาเหล่านั้นอยู่เป็นประจำ ก็ทำให้ปากแห้งได้ ช่วงที่ต้องรับประทานยาอยู่จะต้องจิบน้ำบ่อยๆ อาจเป็นน้ำเย็นหรือน้ำที่ไม่ร้อนมาก เพราะน้ำร้อนจะไปทำให้อาการปวดแสบปวดร้อนที่เกิดจากปากแห้ง เป็นมากขึ้น และควรเป็นน้ำสะอาดไม่ควรเป็นน้ำผลไม้ น้ำอัดลม หรือน้ำหวาน เพราะน้ำเหล่านี้มีกรด และน้ำตาลผสมอยู่ ถ้าจิบบ่อยๆ นอกจากจะทำให้ฟันผุได้ง่ายแล้ว ยังจะทำให้ร่างกายได้รับน้ำตาล มากเกินความจำเป็นได้ นอกจากนี้การดื่มน้ำอัดลมบ่อยๆ จะทำให้ท้องอืดได้

ผู้ที่หายใจทางปาก ซึ่งอาจเกิดจากโรคหรือสภาวะบางอย่าง เช่น ขณะเป็นหวัดมีการบวมของเยื่อบุโพรงจมูก หายใจไม่ออกต้องหายใจทางปาก ก็ทำให้ปากแห้งได้หรือผู้ที่เป็นโรคโพรงจมูกอักเสบ มีเนื้องอกในโพรงจมูก หายใจไม่สะดวก ต้องหายใจทางปากแทน ผู้ที่นอนอ้าปากหรือนอนหายใจทางปาก ทำให้ปากและคอแห้งได้ สังเกตได้จากตื่นเช้ามา มักจะเจ็บคอ หรือคอแห้ง ถ้าตรวจดูในช่องปากจะพบว่า เหงือกบริเวณฟันหน้าบนจะอักเสบ ดังนั้นผู้ที่หายใจทางจมูกไม่สะดวก ควรให้แพทย์ตรวจดูเพื่อหาสาเหตุและแก้ไขเสีย

ผู้ที่ได้รับการฉายรังสี เพื่อรักษาโรคมะเร็ง โดยเฉพาะบริเวณใบหน้า และลำคอหลังจากฉายแสงแล้วมีอาการปากแห้งได้ เพราะต่อมน้ำลายและต่อมที่ผลิตน้ำเมือกถูกทำลาย น้ำลายจึงน้อยลงซึ่งทำให้เกิดสภาวะปากแห้งอยู่ตลอดเวลาจึงควรจิบน้ำบ่อยๆ เพื่อไม่ให้ปากและคอแห้ง ผู้ป่วยกลุ่มนี้ควรได้รับการตรวจสุขภาพช่องปาก 6 เดือน เนื่องจากฟันจะผุ และเหงือกอักเสบง่าย ดังได้กล่าวมาแล้วจึงควรป้องกันฟันผุ ด้วยการอมน้ำยาบ้วนปากฟูลออไรด์ที่ไม่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ เพราะแอลกอฮอล์จะทำให้สภาวะปากแห้งมากขึ้น และควรให้ทันตแพทย์ทำความสะอาดฟัน และเคลือบฟลูออไรด์ทุก 6 เดือนด้วย

อีกสาเหตุหนึ่งที่เป็นตัวการทำให้เกิดโรคได้มากมาย รวมทั้งภาวะปากแห้งด้วยคือ ความเครียด เชื่อว่า การที่ต่อมน้ำลาย และน้ำเมือกลดลง เกิดมาจากความเครียดด้วย จึงทำให้ปากคอแห้ง

สรุปได้ว่า ภาวะปากแห้งนั้นเกิดได้หลายสาเหตุ เริ่มจากการขาดน้ำ การสูญเสียน้ำออกจากร่างกายมากไป การหายใจทางปาก การไหลของน้ำลายน้อย ซึ่งเกิดจากการรับประทานยากดประสาท จากการได้รับรังสี จากความเครียด ซึ่งควรตรวจหาสาเหตุและแก้ไขเสีย เพราะสภาวะปากแห้งถ้าเป็นอยู่นานๆ จะทำให้ฟันผุเหงือกอักเสบ และมีกลิ่นปากได้ ถ้าท่านตรวจหาสาเหตุ ที่ทำให้ปากแห้งด้วยตัวเองไม่พบ เชิญปรึกษาทันตแพทย์

ที่มา : ทญ.สุมนา สวัสดิ์-ชูโต